Summary
The usefulness of b-blockers for the management of cardiovascular diseases is well established. These agents are widely recommended as important parts of antihypertensive regimens as well as preferred therapies for patients at high risk for coronary heart disease, including those with angina pectoris, myocardial infarction or heart failure. Current European Society of Hypertension and European Society of Cardiology guidelines include β-blockers in the five major classes of antihypertensive drugs which are suitable for the initiation and maintenance of antihypertensive treatment. The authors also state that an unfavorable metabolic profile may not apply to vasodilator b-blockers such as carvedilol and nebivolol, which have less or no dysmetabolic activity. The article disvusses the ESH/ESC guidelines, ESH statement and ASH statement concerning b-blockers in hypertension coexisting with various clinical conditions (including diabetes type 2 and metabolic syndrome).
Keywords: hypertension, β-blockers, guidelines, nebivolol, carvedilol, metabolic syndrome, diabetes type 2.
Słowa kluczowe: nadciśnienie tętnicze, β-adrenolityki, wytyczne, nebiwolol, karwedilol, zespół metaboliczny, cukrzyca typu 2.
Prof. dr hab. n. med. Andrzej Januszewicz,
lek. Aleksander Prejbisz
Klinika Nadciśnienia Tętniczego,
Instytut Kardiologii w Warszawie
Kierownik Kliniki:
prof. dr hab. n. med. Andrzej Januszewicz
Leki blokujące receptory β-adrenergiczne mają ugruntowane miejsce w leczeniu chorych z niewydolnością serca, w leczeniu chorych po przebytym zawale serca i ze stabilną chorobą wieńcową. W ostatnich latach stosowanie beta-adrenolityków jako leków pierwszego wyboru w nadciśnieniu tętniczym wzbudza wiele kontrowersji. Związane jest to z opublikowaniem kilku metaanaliz, w których wykazano, że stosowanie tych leków może być związane z mniej wyrażonymi korzyściami w zmniejszaniu częstości zdarzeń sercowo-naczyniowych niż stosowanie innych leków hipotensyjnych. W zaleceniach Europejskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego i Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESH i ESC) z 2007 roku uznano, że beta-adrenolityki, obok diuretyków, inhibitorów konwertazy angiotensyny, antagonistów wapnia i antagonistów receptora angiotensyny II, należą nadal do podstawowych grup leków hipotensyjnych w rozpoczynaniu i kontynuacji leczenia nadciśnienia tętniczego. Na niedawno zakończonym Kongresie European Society of Hypertension w Mediolanie, prof. G. Mancia, przedstawiając zagadnienia związane z aktualizacją wytycznych z 2007 roku zaznaczył, że wyniki ostatnich badań i opublikowane metaanalizy (przedstawione w tym artykule) nie są niekorzystne dla beta-adrenolityków i leki te nadal należą do podstawowych grup stosowanych w leczeniu nadciśnienia tętniczego (1-6).
Zalecenia ESH i ESC z 2007 roku - miejsce beta-adrenolityków
Zgodnie z zaleceniami ESH i ESC z 2007 roku i Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego oraz Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce (PTNT i KLR) z 2008 roku beta-adrenolityki, obok diuretyków, inhibitorów konwertazy angiotensyny, antagonistów wapnia oraz antagonistów receptorów angiotensyny II, należą do głównych grup leków stosowanych przy rozpoczynaniu leczenia hipotensyjnego. Sytuacje, w których zastosowanie beta-adrenolityków może być bardziej korzystne niż innych grup leków hipotensyjnych podsumowano w tabeli 1 (1,7).
Zastosowanie beta-adrenolityków w wybranych grupach chorych (wg wytycznych ESH i ESC 2007)
Osoby w podeszłym wieku - leczenie można zaczynać od podawania leku należącego do jednej z pięciu głównych grup leków hipotensyjnych, w tym od beta-adrenolityków zgodnie z ogólnymi zaleceniami. Wykazano korzyści ze stosowania wszystkich pięciu grup leków hipotensyjnych (1).
Chorzy z cukrzycą - ciśnienie tętnicze należy obniżać do wartości poniżej 130/80 mmHg. Uzyskanie skutecznej kontroli ciśnienia tętniczego może być szczególnie trudne i często konieczne jest stosowanie dwóch i więcej leków hipotensyjnych. Autorzy podkreślają, że „można rozważać stosowanie wszystkich klas leków jednak beta-adrenolityki i diuretyki tiazydowe nie powinny być preferowane jako leki pierwszego wyboru” (1).
Choroba wieńcowa i niewydolność serca
Migotanie przedsionków - u chorych z utrwalonym migotaniem przedsionków obok niedihydropirydynowych antagonistów wapnia, beta-adrenolityki pozostają ważnymi lekami stosowanymi w celu kontroli częstości rytmu komór (1).
Nadciśnienie tętnicze u kobiet w ciąży - autorzy zaleceń uznali, że u kobiet z nadciśnieniem tętniczym w okresie ciąży, u których istnieją wskazania do leczenia hipotensyjnego (szczegółowo omówione w zaleceniach) „w nadciśnieniu, które nie jest ciężkie, lekami z wyboru, podawanymi doustnie, są metyldopa, labetalol, antagoniści wapnia oraz (rzadziej) beta-adrenolityki” (1).
Zespół metaboliczny - autorzy podsumowują, że u chorych z zespołem metabolicznym należy unikać stosowania beta-adrenolityków. Zaznaczają jednak, że leki te można zastosować gdy „współistnieją szczególne wskazania do podawania tych leków”. Zalecenia te zmodyfikowało stanowisko z 2008 roku (omówione poniżej) (1).
Miejsce nowych beta-adrenolityków w leczeniu chorych na nadciśnienie tętnicze współistniejące z zespołem metabolicznym
W 2008 roku na łamach Journal of Hypertension opublikowano stanowisko ESH dotyczące postępowania z chorymi na nadciśnienie tętnicze współistniejące z zespołem metabolicznym. Podkreślono, że „beta-adrenolityki charakteryzujące się dodatkowymi właściwościami mogą zmniejszyć wpływ hamowania receptorów beta-adrenergicznych, a nawet mogą wywrzeć częściowo korzystny wpływ. Wykazano, że jednoczesne hamowanie receptora alfaadrenergicznego (karwedilol) lub zwiększenie dostępności tlenku azotu (nebiwolol) związane jest z neutralnym wpływem na wskaźniki metabolizmu glukozy i tendencją w kierunku korzystnego wpływu na profil lipidowy”. Uznano, że leczenie nadciśnienia tętniczego u chorych z nadciśnieniem tętniczym współistniejącym z zespołem metabolicznym powinno być rozpoczynane od leków hamujących układ renina-angiotensyna (inhibitora konwertazy angiotensyny lub antagonisty receptora angiotensyny II). Jako leki drugiego wyboru można stosować: antagonistów wapnia, beta-adrenolityki o własnościach naczyniorozszerzających i diuretyki tiazydowe w małej dawce (8).
Miejsce beta-adrenolityków w leczeniu chorych na nadciśnienie tętnicze współistniejące z cukrzycą typu 2 - stanowisko ASH 2008
W 2008 roku przedstawiono stanowisko American Society of Hypertension dotyczące leczenia nadciśnienia tętniczego u chorych na cukrzycę, w którym omówiono wyniki najważniejszych badań zakończonych w ostatnich kilku latach oraz w praktyczny sposób przedstawiono zasady postępowania terapeutycznego. Podkreślono fakt konieczności stosowania 2 i więcej leków hipotensyjnych u chorych na cukrzycę typu 2 aby osiągnąć docelowe wartości ciśnienia tętniczego. Autorzy zaznaczyli, że przy wyborze leku hipotensyjnego należy kierować się m.in. wpływem poszczególnych preparatów na metabolizm węglowodanów. Zgodnie z proponowanym schematem leczenie powinno zostać rozpoczęte od leku hamującego układ renina-angiotensyna (inhibitor konwertazy angiotensyny lub antagonista receptora angiotensyny II) w monoterapii lub w skojarzeniu z innymi lekami hipotensyjnymi (diuretykiem tiazydowym lub antagonistą wapnia). Jako leki drugiego i trzeciego wyboru należy stosować antagonistów wapnia, diuretyki tiazydowe w małej dawce (12,5 mg chlortalidonu lub hydrochlorotiazydu), a także beta-adrenolityki wykazujące właściwości naczyniorozszerzające (9).
Beta-adrenolityki w najnowszych metaanalizach
Podstawowym celem grupy wybitnych badaczy nadciśnienia tętniczego, wchodzących w skład zespołu Blood Pressure Lowering Treatment Trialists’ Collaboration (BPLTTC) jest opracowywanie metaanaliz badań oceniających wpływ leczenia hipotensyjnego na częstość zdarzeń sercowo-naczyniowych. Dotychczas opublikowane metaanalizy w znacznym stopniu wpłynęły na opracowanie zaleceń dotyczących postępowania w nadciśnieniu tętniczym European Society of Hypertension i European Society of Cardiology w 2003 i 2007 roku (1,10-14).
Celem metaanalizy grupy BPLTTC opublikowanej w British Medical Journal w 2008 roku była ocena, czy istnieją różnice we wpływie różnych schematów leczenia hipotensyjnego na częstość zdarzeń sercowo-naczyniowych w zależności od wieku pacjenta (7). Metaanalizą objęto 31 badań klinicznych, do których włączono ponad 190 tysięcy chorych. Częstość występowania głównego punktu końcowego (obejmującego poważne zdarzenia sercowo-naczyniowe) oceniono w zależności od porównywanych schematów leczenia i wieku, przyjmując podział na chorych młodszych < 65. rok życia i na chorych starszych ≥ 65. roku życia (15).
Autorzy przeprowadzili różne porównania stosowanych schematów leczenia, w tym m.in. inhibitory konwertazy angiotensyny lub antagoniści wapnia vs. beta-adrenolityki. Wykazano, że stosowanie inhibitorów konwertazy angiotensyny lub antagonistów wapnia w porównaniu ze stosowaniem beta-adrenolityku związane jest z porównywalnym wpływem na częstość występowania poważnych zdarzeń sercowo-naczyniowych zarówno u chorych < 65 lat, jak i ≥ 65 lat (rycina 1) (15).
Należy również odnotować opublikowaną niedawno, jedną z największych dotychczas przeprowadzonych metaanaliz, obejmującą 147 badań klinicznych, do których włączono 464000 chorych. Analizę przeprowadzono w osobnych podgrupach w zależności od charakterystyki klinicznej pacjentów - pacjenci z chorobą układu sercowonaczyniowego w wywiadzie, pacjenci z chorobą wieńcową w wywiadzie, pacjenci z przebytym udarem mózgu (lub inną chorobą naczyń mózgowych) w wywiadzie. Badania podzielono również w zależności od tego czy oceniały efekt hipotensyjny (lek hipotensyjny vs. placebo/leczenie standardowe), czy porównywały różne grupy leków między sobą (16).
Wykazano, że w badaniach oceniających efekt hipotensyjny u pacjentów z chorobą wieńcową w wywiadzie stosowanie beta-adrenolityków związane jest ze zmniejszeniem częstości zdarzeń wieńcowych o 29% (obserwowany efekt był większy od wpływu beta-adrenolityków w porównaniu z placebo u chorych bez choroby wieńcowej i od wpływu innych leków hipotensyjnych w porównaniu z placebo u chorych z i bez choroby wieńcowej w wywiadzie). Efekt ten był najbardziej wyrażony u chorych z niedawno przebytym zawałem serca. U chorych z chorobą wieńcową w wywiadzie, ale bez niedawno przebytego zawału, leczenie beta-adrenolitykiem w porównaniu z placebo związane było ze zmniejszeniem zdarzeń wieńcowych o 13%. W 4 badaniach przeprowadzonych u chorych z chorobą wieńcową w wywiadzie, ale bez niedawno przebytego zawału, leczenie beta-adrenolitykiem w porównaniu ze stosowaniem innych leków hipotensyjnych związane było z porównywalnym wpływem na częstość zdarzeń sercowych (16).
W analizie wpływu poszczególnych grup leków hipotensyjnych na częstość zdarzeń sercowo-naczyniowych w całej grupie objętej metaanalizą wykazano, że w badaniach porównujących leki hipotensyjne z placebo zmniejszenie częstości zdarzeń wieńcowych w toku leczenia beta-adrenolitykami (11%) było porównywalne ze średnim zmniejszeniem ryzyka zdarzeń sercowo-naczyniowych w łącznej analizie wszystkich grup leków hipotensyjnych (15%). Natomiast zmniejszenie ryzyka udaru mózgu było nieznacznie mniejsze w toku leczenia beta-adrenolitykami niż w trakcie stosowania jednej z pozostałych czterech grup leków hipotensyjnych. Również w analizie, w której porównywano poszczególne grupy leków hipotensyjnych między sobą, wykazano wpływ beta-adrenolityków na zmniejszenie częstości zdarzeń sercowych porównywalny z innymi lekami hipotensyjnymi i nieznacznie większe ryzyko wystąpienia udaru mózgu. Nieznacznie większe ryzyko wystąpienia udaru mózgu w toku leczenia beta-adrenolitykami związane było z wynikami uzyskanymi w badaniach, w których porównywano beta-adrenolityki z antagonistami wapnia, wobec których wykazano istotnie mniejsze ryzyko wystąpienia udaru mózgu w porównaniu z pozostałymi grupami leków hipotensyjnych. W analizie, w której porównano wpływ beta-adrenolityków z wpływem leczenia innymi lekami hipotensyjnymi, z wyłączeniem antagonistów wapnia, nie wykazano różnic w częstości występowania udaru mózgu (16).
Wpływ nowych beta-adrenolityków na profil lipidowy i węglowodanowy
Duże znaczenie ma wpływ leków hipotensyjnych na poszczególne składowe zespołu metabolicznego, co jest istotne zwłaszcza u chorych z nadciśnieniem tętniczym współistniejącym z otyłością, zaburzoną przemianą lipidową i węglowodanową. Badania kliniczne wskazują, że beta-adrenolityki nowych generacji, m. in. nebiwolol i karwedilol, nie wykazują niepożądanych wpływów metabolicznych (4-6).
Stwierdzono, że nebiwolol charakteryzuje się neutralnością metaboliczną, w związku z czym może być stosowany w leczeniu nadciśnienia współistniejącego z zaburzoną przemianą węglowodanową i lipidową. Badania przeprowadzone u chorych z nadciśnieniem tętniczym i współistniejącą cukrzycą typu 2 wykazały, że nebiwolol stosowany w dawce 5 mg na dobę przez 6 miesięcy nie nasilał zjawiska insulinooporności oraz nie wywierał niekorzystnego wpływu na profil lipidowy. Ponadto, dotychczasowe badania przeprowadzone u chorych z cukrzycą i współistniejącym nadciśnieniem tętniczym wskazują na skuteczność hipotensyjną nebiwololu. Z obserwacji innych autorów wynika, że omawiany beta-adrenolityk podawany przewlekle chorym z nadciśnieniem tętniczym z i bez współistniejącej cukrzycy typu 2 nie wpływał na poziom cholesterolu całkowitego, frakcji LDL, VLDL oraz HDL cholesterolu. Nie stwierdzono również niekorzystnego wpływu na poziom triglicerydów w osoczu. W badaniu przeprowadzonym u chorych z nadciśnieniem tętniczym i cukrzycą typu 2 wykazano, że w trakcie 24-tygodni leczenia nebiwololem i inhibitorem konwertazy angiotensyny - enalaprylem nie obserwowano zmian parametrów insulinowrażliwości, a także sztywności naczyń ocenianych jednocześnie podczas glucose clamp (17-19).
Interesujących wyników dostarczyło badanie Celik i wsp., którym objęto chorych na nadciśnienie tętnicze stopnia 1. Chorzy byli losowo przydzielani do grup otrzymujących przez 6 miesiecy nebiwolol (5 mg) lub metoprolol (100 mg). W momencie zakończenia obserwacji nie wykazano różnic w obniżeniu skurczowego i rozkurczowego ciśnienia tętniczego między porównywanymi grupami. Nie stwierdzono również wpływu stosowanych leków na stężenie lipidów. Leczenie nebiwololem w porównaniu z leczeniem metoprololem związane było z istotnym zmniejszeniem stężenia malonylodialdehydu (wykładnika nasilenia stresu oksydacyjnego), a także stężenia insuliny w osoczu i wskaźnika insulinooporności (rycina 2). Leczenie nebiwololem w przeciwieństwie do leczenia metoprololem związane było ze zwiększeniem stężenia adiponektyny (20).
Wykazano również, że karwedilol charakteryzuje się neutralnością metaboliczną, w związku z czym może być stosowany w leczeniu nadciśnienia współistniejącego z zaburzoną przemianą węglowodanową i lipidową. Badania przeprowadzone u chorych z nadciśnieniem tętniczym współistniejącym z cukrzycą typu 2 lub /i dyslipidemią wykazały, że karwedilol charakteryzuje się neutralnym wpływem na profil lipidowy, nie powodując w toku przewlekłego podawania istotnych zmian w stężeniu cholesterolu całkowitego frakcji HDL, frakcji LDL oraz triglicerydów w osoczu. Nie obserwowano również, aby leczenie karwedilolem związane było ze zwiększeniem insulinooporności. W jednym z badań, którym objęto chorych na niewydolność serca bez współistniejącej cukrzycy wykazano, że leczenie karwedilolem związane jest ze zmniejszeniem insulinooporności (21-25).
W jednym z badań przeprowadzonych przez Hauf-Zachariou i wsp. u chorych z nadciśnieniem tętniczym i współistniejącą dyslipidemią wykazano umiarkowany wzrost cholesterolu frakcji HDL, obniżenie stężenia cholesterolu całkowitego, frakcji LDL oraz triglicerydów podczas 6-miesięcznego leczenia karwedilolem w dawce 25-50 mg na dobę (26).
Na odnotowanie zasługują badania kliniczne oceniające miejsce karwedilolu w leczeniu chorych z cukrzycą typu 2. Należy w tym miejscu przytoczyć badanie GEMINI (Glycemic Effects in Diabetes Mellitus Carvedilol-Metoprolol Comparison in Hypertensives). Celem badania była ocena wpływu leczenia dwoma różnymi beta-adrenolitykami - karwedilolem (6,25-25 mg dwa razy na dobę) i metoprololem (50-200 mg dwa razy na dobę) – skojarzonymi z lekami blokującymi układ renina-angiotensyna-aldosteron (inhibitorem konwertazy angiotensyny lub antagonistą receptora angiotensyny II) na wydalanie albumin z moczem u chorych na cukrzycę typu 2 współistniejącą z nadciśnieniem tętniczym (21,27).
Dawka stosowanego beta-adrenolityku była zwiększana co 1-2-tygodnie aż do uzyskania docelowych wartości ciśnienia tętniczego: dawki karwedilolu 6,25 mg; 12,5 mg i 25,0 mg dwa razy na dobę i metoprololu 50 mg; 100 mg i 200 mg dwa razy na dobę. Jeżeli nie udało się obniżyć ciśnienia do docelowej wartości, dołączano kolejno hydrochlorotiazyd 12,5 mg i dihydropirydynowego antagonistę wapnia. Do badania włączono 1235 chorych na nadciśnienie tętnicze i cukrzycę typu 2 w wieku 36-85 lat. Główny punkt końcowy stanowiła ocena wpływu beta-adrenolityku (karwedilolu i metoprololu) na wydalanie albumin z moczem w grupie pacjentów z cukrzycą typu 2 i współistniejącym nadciśnieniem tętniczym, przy równoczesnym hamowaniu układu renina-angiotensyna-aldosteron. Czas obserwacji wynosił 5 miesięcy (maksymalnie 35 tygodni) po osiągnięciu docelowego ciśnienia tętniczego lub maksymalnej dawki leku (21,27).
W badaniu GEMINI obserwowano zmniejszenie albuminurii o 16% (o 14,0 mg/g (p<0,01) w grupie otrzymującej karwedilol, a nie zaobserwowano istotnych zmian w grupie leczonej metoprololem (wzrost o 2,5 mg/g, p=NS). W grupie pacjentów z normoalbuminurią obserwowano rzadsze występowanie progresji do mikroalbuminurii w grupie otrzymującej karwedilol w porównaniu z grupą otrzymującą metoprolol (odpowiednio 20 osób z 302, 6,6%; 48 osób z 431, 11,1%; p=0,03) (rycina 1). U pacjentów z prawidłową albuminurią obserwowano większe zmniejszenie wydalania albumin z moczem w grupie otrzymującej karwedilol w porównaniu z grupą otrzymującą metoprolol (p=0,02). W grupie pacjentów z mikroalbuminurią zaobserwowano porównywalne zmniejszenie wydalania albumin w obu grupach (karwedilol: n=77, -42,6%, p=0,0003; metoprolol: n=98, -29,5%, p=0,007) (21,27).
Obserwowano istotną statystycznie różnicę w zmianie odsetka hemoglobiny glikowanej (HbA1C) między grupami. W grupie leczonej karwedilolem odsetek hemoglobiny glikowanej (HbA1C) nie zmnienił się w trakcie badania, natomiast w grupie otrzymującej metoprolol obserwowano istotny statystycznie wzrost odsetka hemoglobiny glikowanej (o 0,15%). W grupie otrzymującej karwedilol w porównaniu do grupy otrzymującej metoprolol obserwowano istotnie statystycznie większe zmniejszenie mikroalbuminurii, wskaźnika insulinooporności, stężenia cholesterolu całkowitego oraz mniejsze zwiększenie stężenia triglicerydów. W grupie otrzymującej metoprolol u większego odsetka chorych doszło do pogorszenia wyrównania cukrzycy i rozwoju mikroalbuminurii w porównaniu z grupą leczoną karwedilolem (21,27).
Warto również odnotować wyniki analizy badania GEMINI, w której oceniano wpływ stosowanego leczenia na masę ciała. W trakcie 5-miesięcy obserwacji stwierdzono zwiększenie masy ciała o 1,2 kg w grupie otrzymującej metoprolol i nieistotną statystycznie zmianę masy ciała w grupie otrzymującej karwedilol (rycina 3). Wykazano również, że różnica w zmianie masy ciała między grupami otrzymującymi metoprolol i karwedilol była najbardziej wyrażona w podgrupie chorych z wyjściowym wskaźnikiem masy ciała < 30 kg/m2. Wyniki omawianej analizy mogą wskazywać na istotne różnice między poszczególnymi beta-adrenolitykami. Należy przypomnieć, że w trakcie 9-letniej obserwacji w badaniu UKPDS obserwowano 2-krotnie większy wzrost wagi ciała w grupie otrzymującej atenolol w porównaniu z grupą leczoną kaptoprylem (28).
Leczenie skojarzone z beta-adrenolitykami
Ze względu na złożoną patogenezę nadciśnienia tętniczego u dużego odsetka chorych z łagodnym i umiarkowanym nadciśnieniem tętniczym zawodzi leczenie pojedynczym lekiem hipotensyjnym oddziałującym na jedno ogniwo złożonej patogenezy nadciśnienia tętniczego, nawet gdy wykorzystana jest jego pełna dawka (1-3,29).
W dostępnym piśmiennictwie podkreśla się korzyści wynikające z optymalnego skojarzenia 2 leków hipotensyjnych:
W wytycznych ESH i ESC z 2007 roku, omawiając leczenie skojarzone beta-adrenolitykiem i diuretykiem tiazydowym podkreślono, że „obecnie istnieją dane wskazujące na to, że leki te wywierają niekorzystnie działania metaboliczne, które mogą być bardziej nasilone, kiedy podaje się je razem”. Autorzy dodają, że połączenia tego należy unikać u chorych z zespołem metabolicznym i u chorych charakteryzujących się wysokim ryzykiem rozwoju cukrzycy (1,29).
Zgodnie z wytycznymi ESH i ESC z 2007 roku oraz PTNT i KLR w Polsce z 2008 roku do zalecanych połączeń lekowych, w skład których wchodzą beta-adrenolityki, zaliczamy połączenie beta-adrenolityku z antagonistą wapnia (pochodne dihydropirydyny) (1,7).
Z powodzeniem stosuje się również połączenie inhibitorów konwertazy angiotensyny lub antagonistów receptora angiotensyny II z lekami beta-adrenolitycznymi. Leki z tych grup na różnej drodze hamują aktywność układu renina- angiotensyna. Podkreśla się, że stosowanie inhibitorów konwertazy angiotensyny lub antagonistów receptora angiotensyny II może być związane ze zwiększeniem wydzielania reniny, które mogłoby ulec zmniejszeniu w wyniku zastosowania beta-adrenolityku. Należy podkreślić, że to połączenie leków nie było oceniane w dużych badaniach klinicznych u chorych z nadciśnieniem tętniczym. Wykazano natomiast istotne korzyści ze stosowania leczenia skojarzonego inhibitorem konwertazy angiotensyny lub antagonistą receptora angiotensyny II i beta-adrenolitykiem u chorych z niewydolnością serca (2-4,30-33).
Podsumowanie
Wytyczne ESH i ESC z 2007 roku zaliczają beta-adrenolityki do podstawowych grup leków hipotensyjnych przy rozpoczynaniu i kontynuacji leczenia hipotensyjnego. Autorzy wytycznych podkreślają, że beta-adrenolityki mają ugruntowane miejsce w leczeniu nadciśnienia tętniczego współistniejącego z chorobą wieńcową, po przebytym zawale serca lub z niewydolnością serca. Zwracają też uwagę, że nowsze beta-adrenolityki mają właściwości naczyniorozszerzające, (nebiwolol i karwedilol) i charakteryzują się neutralnym wpływem na parametry metaboliczne. Z tego powodu, zgodnie ze stanowiskami Amerykańskiego i Europejskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego, beta-adrenolityki o właściwościach naczyniorozszerzających można stosować jako lek drugiego lub trzeciego wyboru u chorych z nadciśnieniem tętniczym współistniejącym z zespołem metabolicznym lub cukrzycą typu 2.
Adres do korespondencji:
lek. Aleksander Prejbisz
Klinika Nadciśnienia Tętniczego, Instytut Kardiologii w Warszawie
ul. Alpejska 42, 04-628 Warszawa
tel. 022 34 34 399; e-mail: aprejbisz@ikard.pl
Piśmiennictwo:
